 |
Auteur: Ed Hupkens Met dank aan de Kring Vrienden van 's-Hertogenbosch |
De voorgevel van de Moriaan vóór de restauratie. Datering: 1957. Foto: Erfgoed ’s-Hertogenbosch nr. 0004086
Het pand De Moriaan aan de Markt 77 is sinds 1989 een rijksmonument. Het staat bekend als ‘oudste bakstenen huis’ van ’s-Hertogenbosch, sommigen beweren zelfs van Nederland. Volgens overlevering werd het gebouwd door hertog Hendrik I van Brabant voor zijn vriend Beckerlijn. Het grote perceel liep tot over de Binnendieze (Marktstroom) door. Aan de overzijde van het water stond een bij het pand behorende stal. Tot de kavel behoorde in de 15e eeuw ook een beemd buiten de stadsmuur. Volgens de Bossche kroniekschrijver Cuperinus (± 1500 - ± 1560) werd De Moriaan samen met buurhuis De Roodenburgh al omstreeks 1174 gebouwd: “Op dieselve tide dede die hartoghe van Brabant Henrick timmeren op die merct twee plaisante huzen, te weten Roijenburgh ende tcasteel op die Moriaen.” Huis Roodenburgh werd in 1910 gesloopt.
De Moriaan is een voorbeeld van een groot, stenen zaalhuis uit vermoedelijk eind 12e, begin 13e eeuw. Uitgekraagde traptoren op de oosthoek. In spitsboognissen gevatte vensters op de verdieping. Er zijn nog vele authentieke elementen uit de middeleeuwse periode behouden gebleven. De imposante zaalruimte (de ‘bel-etage’) bevat enorme, eikenhouten korbelen en moer- en kinderbalken, met in de dakconstructie jukken (gedateerd 1310). De kelder met spaarbogen heeft een zoldering van houten balken (13e eeuw), gesteund door een zware onderslagbalk in de langsrichting. Deze rust op drie gemetselde, bakstenen pijlers (via grote sleestukken) en in de fundering van de voor- en achtergevel. Onder de straat ligt nog een kleine kelder, mogelijk uit de 14e eeuw. Boven de kelder in de gevel is een segmentboogfries.
In de periode van de beeldenstormen (1566 en 1567) hielden de hervormden er hun geheime bijeenkomsten. In de jaren rond het Schermersoproer (1579) woonde bisschop Metsius er. Tussen 1673 en 1681 hielden de lutheranen er hun diensten. Het pand werd ook gebruikt als ‘speelhuys’ (1600-1610), hulpkazerne (1622), pakhuis voor marktkramen en winkel. De gemeente als eigenaar liet het complex tussen 1963 en 1967 restaureren. De trapgevel werd toen aangelegd. Achter De Moriaan in de Marktstraat kwam een uitgang. In 1963 werd het uit 1685 daterende poortje uit het Hooghuis in Hoeven (bij Breda) geplaatst. Sinds 1963 is de plaatselijke VVV hoofdgebruiker. In de kelder is café Plein 79 gehuisvest. In 1985 werd in de zijgevel De Wijnschenker geplaatst, een Romeinse bronskopie uit het Landesmuseum Trier.